Γιώργος Μπουμπούσης

Τιμωρίες χωρίς… “επιστροφή”

By  | 


Γράφει ο Γιώργος Μπουμπούσης*

 

Οι γονείς χρησιμοποιούν αρκετές φορές τις τιμωρίες ή αλλιώς ποινές για να τροποποιήσουν / καταστείλουν μια ενοχλητική πράξη των παιδιών τους αλλά και ταυτόχρονα να ενθαρρύνουν την παγίωση μιας αποδεκτής συμπεριφοράς. Παρόλο που και οι ίδιοι παραδέχονται ότι δεν είναι ό,τι καλύτερο να καταφεύγουν σε αυτές, αναγνωρίζουν την λειτουργικότητά  τους σε ποικιλία περιπτώσεων.

Φυσικά, δεν αναφερόμαστε σε σωματικές τιμωρίες αλλά σε αυτές που έχουν σχέση με τη στέρηση αμοιβών ή πραγμάτων που αγαπά το παιδί.

Οι τιμωρίες διαφέρουν από άτομο σε άτομο κι έχουν σχέση με τον χαρακτήρα, τα ενδιαφέροντά και τις συνήθειές του. Για ένα εξωστρεφές παιδί για παράδειγμα η τιμωρία του να μην βγει στο πάρκο το απόγευμα με τους φίλους του θεωρείται πολύ «σκληρή» ενώ από την άλλη μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο ένα εσωστρεφές  παιδί.

Παρατηρείται όμως συχνά το φαινόμενο ο ένας από τους δυο γονείς να ακυρώνει την τιμωρία που έχει επιβάλει ο άλλος. Οι πιο συνηθισμένες δικαιολογίες ακύρωσης μιας τιμωρίας είναι  πως «παραήταν σκληρή», ότι «το παιδί μετάνιωσε και δεν θα το ξανακάνει» ή πως « δεν αντεχόταν άλλο η γκρίνια του μικρού». Δεν είναι μάλιστα σπάνιο ο ένας από τους δυο γονείς να προτρέπει το παιδί να « ξεγελάσει τον άλλον» και να προσποιηθεί ότι εκτέλεσε την τιμωρία του.

Στις παραπάνω  περιπτώσεις το μήνυμα που δίνεται  είναι ξεκάθαρα εσφαλμένο. Το νεαρό μέλος της οικογένειας μαθαίνει να θεωρεί την ποινή μιας ανεπιθύμητης συμπεριφοράς  ως  αναστρέψιμη  και μη εκτελέσιμη. Αυτό του προσφέρει το περιθώριο να παίξει με τα όρια της οικογένειας, να τα παραβιάσει αλλά και να προσπαθήσει να θέσει τα δικά του.

Ας μην ξεχνάμε ότι στις περιπτώσεις τιμωριών τα περισσότερα παιδιά καταφεύγουν σε έξυπνους συναισθηματικούς χειρισμούς με σκοπό να πείσουν τον άλλο γονιό να τα υπερασπιστεί και να ματαιώσει την επιβολή της ποινής. Εκφράσεις όπως: «η μαμά είναι κακιά, μόνο εσένα αγαπάω», «ο μπαμπάς είναι αυστηρός αλλά ευτυχώς εσύ με καταλαβαίνεις» κτλ. επιστρατεύονται για να δημιουργήσουν εντυπώσεις . Στην ουσία πρόκειται για μια «συναισθηματική δοσοληψία» εκφρασμένη κάπως έτσι: « Σου δίνω περισσότερη αγάπη, μου δίνεις άφεση “τιμωριών” ».

Η έκφραση  «με ακυρώνει ως γονιό στο ίδιο μου το παιδί» έχει ισχυρή βάση και ακούγεται τόσο από μαμάδες όσο και από μπαμπάδες.  Πρέπει να είσαστε προσεχτικοί λοιπόν όταν καλείστε να πάρετε θέση για την τιμωρία που έχει επιβάλλει ο άλλος γονιός.

Έστω κι αν τη θεωρείτε αυστηρή ή άδικη, για κανέναν λόγο δεν έχετε το δικαίωμα να την αναιρέσετε.

Μπορείτε βέβαια  να δηλώσετε τη συμπάθειά σας στο παιδί, να δείξετε  πως νοιαζόσαστε για τα συναισθήματά του, να ακούσετε την άποψή του για την τιμωρία, να εκφράσετε τη δική σας γνώμη γι αυτήν αλλά και να επισημάνετε στο τέλος κατηγορηματικά  την αδυναμία σας να εμποδίσετε την εκτέλεσή της.

Ακόμα κι αν αυτό σας κάνει προς στιγμή να νιώθετε «ανίσχυροι» μπροστά στα μάτια του γιου ή της κόρης σας, να γνωρίζετε ότι κερδίζετε μακροπρόθεσμα τον σεβασμό τους,  δίνοντάς  ένα σαφές μήνυμα: «Εκτιμώ τη μαμά/μπαμπά σου και έχω εμπιστοσύνη στις αποφάσεις της/του». Έτσι η εικόνα του γονιού που επέβαλε την τιμωρία  αποκαθίσταται στη συνείδηση του παιδιού και εκείνο συναισθάνεται τις συνέπειες της συμπεριφοράς του. Όσο επιμένετε να υπερασπίζετε την/τον άλλο γονιό τόσο λιγότερο το παιδί σας θα καταφεύγει στη διπλωματία για να αναστείλει την τιμωρία μιας πράξης του.

Σε δεύτερο χρόνο, χωρίς την παρουσία των παιδιών, φυσικά και μπορείτε να συζητήσετε με  τον άλλο γονιό για ό,τι σας προβληματίζει σχετικά με την τιμωρία που επέβαλε και να καταλήξετε σε κοινές στρατηγικές διαχείρισης ανεπιθύμητων συμπεριφορών.

Σημαντικό επίσης είναι να ενημερώσετε  τους παππούδες, τις γιαγιάδες και όποιον άλλον ενήλικα εμπλέκεται στην ανατροφή των παιδιών σας για κάποια ποινή που έχετε επιβάλλει. Μην ξεχνάτε να δίνετε σαφείς οδηγίες για το είδος και τη διάρκεια της τιμωρίας τονίζοντάς την υποχρέωσή τους να ακολουθήσουν τη δική σας γραμμή.

Με όλα τα παραπάνω τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς να λειτουργούν μέσα σε όρια, να αναλαμβάνουν το κόστος των πράξεών τους και να ρυθμίζουν τη συμπεριφορά τους ώστε να μην παραβιάζει ούτε τα δικαιώματα των άλλων αλλά ούτε και τους κανόνες που ισχύουν στην οικογένειά σας.

 

* O Γιώργος Μπουμπούσης είναι Παιδοψυχολόγος – Εκπαιδευτικός, Msc Σχολικής Ψυχολογίας

 

Σχολιάστε εδώ!