10 + λόγοι για να διαβάζουμε βιβλία στα παιδιά μας!

Γράφει η Μένη Πούρνη*

Η ακριβής λέξη που αποδίδει την αγάπη για τα βιβλία και την ανάγνωση είναι η φιλαναγνωσία, αντιδάνειο από τη γαλλική γλώσσα και την περίφραση aimerlire.Μέχρι την πρόσφατη κατάργηση της ζώνης της φιλαναγνωσίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την ελευθερία διοργάνωσης εκδηλώσεων στα Γυμνάσια, υπήρχε ενεργή παρουσία των συγγραφέων παιδικής και εφηβικής λογοτεχνίας και διοργανώνονταν συχνά σχετικές εκδηλώσεις. Η διάλυση του ΕΚΕΒΙ πριν λίγα χρόνια επιδείνωσε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, όπως και η κατάργηση της ενιαίας τιμής του βιβλίου.

Ωστόσο, όσο ζει κανείς ελπίζει.

Στην ερώτηση κάποιου γιατί να διαβάζουμε και ειδικά σε εκείνη ενός παιδιού έχουμε να δώσουμε πολλές και ποικίλες απαντήσεις.

Ένα προφανές και «δασκαλίστικης» φύσης ώφελος είναι ο εμπλουτισμός του λεξιλογίου και η διεύρυνση της ικανότητας να εκφραζόμαστε γραπτά με μεγαλύτερη ευχέρεια και να αποδίδουμε τις καταστάσεις και τα συναισθήματα στην πιο λεπτή τους υφή. Οι ειδικοί λένε πως όσο νωρίτερα έρθει σε επαφή ένα παιδί με το βιβλίο τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να γίνει ένας μελλοντικός συνεπής αναγνώστης. Η ενασχόληση με την ανάγνωση από νεαρή ηλικία βοηθά τον ανθρώπινο εγκέφαλο να φτάσει σε μεγαλύτερο σημείο ανάπτυξης σε σχέση με ενός ατόμου που δεν διαβάζει. Επίσης μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης Αλτσχάιμερ και άλλων νοητικών ασθενειών.

Οφέλη για την υγεία προκύπτουν και από την αντιστρεσογόνο λειτουργία της ανάγνωσης. Μελέτη έδειξε πως έπειτα από 6 λεπτά διάβασμα, τα επίπεδα στρες στον οργανισμό των εθελοντών μειώθηκαν κατά 68%. Αντίστοιχα, με την μουσική μειώθηκαν κατά 61%, με έναν καφέ κατά 54%, με μία βόλτα κατά 42% και με ένα βιντεοπαιχνίδι κατά 21%. Το να “χάνεται” κανείς σε ένα αγαπημένο του βιβλίο, αναδείχτηκε το καλύτερο μέσον χαλάρωσης (Μελέτη του Πανεπιστημίου του Σάσεξ). Το να διαβάζουμε λίγες σελίδες κάθε βράδυ πριν κοιμηθούμε βοηθά στην καταπολέμηση της αϋπνίας, προσφέροντας έναν πιο ξεκούραστο και χαλαρωτικό ύπνο.

Το διάβασμα βελτιώνει επίσης την όραση και την ακοή. Πρόσφατη έρευνα του νευροεπιστήμοναδρΣτάνισλαβΝτεχάνε, καθηγητή Πειραματικής Νοητικής Ψυχολογίας στο CollegedeFrance και διευθυντή της Μονάδας Νοητικής Νευροαπεικόνισης του Εθνικού Ιδρύματος Ιατρικής Έρευνας (INSERM) της Γαλλίας, έδειξε ότι το διάβασμα μπορεί να βελτιώσει τον τρόπο με τον οποίο επεξεργάζεται ο εγκέφαλος τις οπτικές πληροφορίες, αλλά και την ακουστική ικανότητά μας. Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Science», έδειξε ακόμη πως τα οφέλη αυτά δεν αποκομίζουν μόνο όσοι μαθαίνουν να διαβάζουν από παιδιά, αλλά και όσοι μαθαίνουν ανάγνωση μετά την ενηλικίωσή τους.

Μία κάπως παραγνωρισμένη ωφέλεια του διαβάσματος βιβλίων είναι  η συνεισφορά της καλής ποιοτικής λογοτεχνίας στο χτίσιμο μιας υγιούς και συγκροτημένης ηθικής προσωπικότητας. Ο αναγνώστης βιώνοντας μαζί με τον ήρωα πληθώρα συναισθημάτων περιπετειών και καταστάσεων οδηγείται όπως έγραψε και ο Αριστοτέλης σε μία «τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν». Ο αναγνώστης γίνεται και εκείνος συνδημιουργός του έργου ερμηνεύοντας το βιβλίο από τη δική του σκοπιά και βρίσκει μέσα στην αφήγηση κομμάτια του εαυτού του. Επιπρόσθετα, οξύνει την φαντασία και διευρύνει τη δημιουργικότητα-ιδιαίτερα στα παιδιά-σήμερα που η μόνη διέξοδος για τη φαντασία και το πνεύμα είναι οι έτοιμες λύσεις του διαδικτύου και της τηλεόρασης.

Η διακεκριμένη συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου σημειώνει: «Τα βιβλία μάς μαθαίνουν χίλια πράγματα για τον κόσμο, τους άλλους, τον ίδιο μας τον εαυτό. Συχνά μας φανερώνουν ότι και οι άλλοι νιώθουν όπως εμείς, έχουν τις ίδιες χαρές ή τις ίδιες στενοχώριες, αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα, αλλά καταφέρνουν τελικά να τα ξεπεράσουν. Κι αυτό μας δίνει κουράγιο. Άλλοτε πάλι μας δείχνουν ότι υπάρχουν ή υπήρξαν άνθρωποι εντελώς διαφορετικοί από μας. Μαθαίνουμε τα αισθήματα και τις σκέψεις τους, σ’ όποιο τόπο κι αν βρίσκονται, όποια εποχή και αν έζησαν. Ταυτιζόμαστε μαζί τους. Κι αυτό μας συναρπάζει, μας δίνει την αίσθηση ότι ζούμε πολλές ζωές, πλουτίζει τις εμπειρίες μας» (Λότη Πέτροβιτς – Ανδρουτσοπούλου,  Γράμμα σ’ ένα παιδί, Φιλαναγνωσία, ΕΚΕΒΙ).

Ίσως τελικά το σημαντικότερο από όλα είναι πως το διάβασμα και η λογοτεχνία μας βοηθά να γνωρίσουμε καλύτερα όχι μόνο τον εαυτό μας αλλά και τους άλλους. Συγκεκριμένα, ενεργοποιεί με μοναδικό τρόπο τις ψυχολογικές διαδικασίες, με τις οποίες μπαίνουμε στη θέση των ηρώων και βιώνουμε τις υποκειμενικές τους θεάσεις. Σύμφωνα με τους Kidd και Castano, αυτό μας επιτρέπει να καταλάβουμε ευκολότερα τους αντίστοιχα περίπλοκους χαρακτήρες των ανθρώπων που συναντάμε στην πραγματική ζωή.

*H Mένη Πουρνή είναι απόφοιτη του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αυτό το διάστημα παρακολουθεί το μεταπτυχιακό πρόγραμμα Ανάγνωση, Φιλαναγνωσία και Εκπαιδευτικό Υλικό του Παιδαγωγικού Τμήματος στο ΕΚΠΑ. Είναι αφοσιωμένη αναγνώστρια και αγαπά το βιβλίο από παιδί.

Σχολιάστε εδώ!