Γιώργος Μπουμπούσης
Όταν τα παιδιά εκφράζονται με αγένεια… τι κάνουμε;
Γράφει ο Γιώργος Μπουμπούσης*
“Μη μου μιλάς άσχημα!”
Πολύ συχνά οι γονείς παραπονιούνται ότι τα παιδιά τούς μιλάνε με τρόπο ανάρμοστο και προσβλητικό. Ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιούν «κακές» λέξεις, το περιεχόμενο του λόγου τους κρύβει μια ενήλικη «φρασεολογία» διάχυτη από ειρωνεία κι επιθετικότητα. Οι ίδιοι δηλώνουν αδυναμία να χειριστούν μια τέτοια κατάσταση. Κάποιες φορές καταφεύγουν στην τιμωρία ενώ άλλες αρχίζουν να αντιπαρατίθενται με τον γιο ή την κόρη τους λες και πρόκειται για έναν μεγάλο άνθρωπο.
Ο συνηθέστερος λόγος που ο μικρός/ή σας χρησιμοποιεί εκφράσεις ενηλίκων για να εκδηλώσει τα δυσάρεστα συναισθήματά του προς εσάς είναι η μίμηση.
Το παιδί παρακολουθεί τις λεκτικές συμπεριφορές γύρω του και κρατά εκείνες που έχουν αποτελέσματα στην διεκδίκηση δικαιωμάτων ή στην πρόκληση ψυχικού πόνου στον άλλον. Έτσι σε μια σκηνή καβγά στην τηλεόραση, ο γιος ή η κόρη σας, αντιλαμβάνεται ποιες από τις προτάσεις που ακούστηκαν οδήγησαν στην επίτευξη κάποιου στόχου, όποιος κι αν ήταν αυτός. Το ίδιο γίνεται και κατά την παρατήρηση ενός καβγά ανάμεσα σε ενήλικες του περιβάλλοντός του. Οι συναισθηματικά φορτισμένες εκφράσεις, γίνονται αντιληπτές και συγκρατούνται στη μνήμη του παιδιού.
Μάλιστα, όσο πιο ανεπτυγμένος είναι ο γλωσσικός κώδικας του μικρού σας, τόσο πιο εύκολο είναι να συγκρατήσει, να ανακαλέσει και να χρησιμοποιήσει «εναντίον» σας λόγια που έχει ακούσει σε έναν καβγά.
Αν εσείς οι ίδιοι μάθετε να ελέγχετε την λεκτική έκφραση του θυμού σας στις καταστάσεις έντασης με τους άλλους, τότε αποτελείτε ένα καλό πρότυπο μίμησης για το παιδί σας. Ακόμα όμως κι αν εκείνο δεν έχει ακούσει τις προτάσεις που χρησιμοποιεί από εσάς , σίγουρα μπορείτε ευκολότερα να του θέσετε το όριο λέγοντάς του: « Δεν με έχεις ακούσει ποτέ να μιλάω έτσι. Δεν σου επιτρέπω λοιπόν να μιλάς κι εσύ έτσι!»
‘Όπως και να ‘χει, σε καταστάσεις που τα πράγματα δείχνουν να έχουν ξεφύγει από τον έλεγχό σας, το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε είναι να μην αντιπαρατεθείτε με το παιδί σας.
Τη στιγμή του θυμού δεν έχει κανένα αποτέλεσμα να του μάθετε τρόπους «καλής συμπεριφοράς» ούτε να του μιλήσετε στον ίδιο τόνο και ύφος, αφού το μόνο που πετυχαίνετε έτσι είναι να ενισχύσετε τη μαθημένη συμπεριφορά.
Αυτό που μπορείτε όμως να κάνετε, είναι να απευθυνθείτε στο συναίσθημά του. « Ο τρόπος που μου μιλάς είναι προσβλητικός. Είμαι πολύ στενοχωρημένος/η και δε θα συνεχίσω μαζί σου τη συζήτηση.» ή «Σκέψου πώς θα ένιωθες αν σου μίλαγε ο κολλητός σου με αυτά τα λόγια! ». Στη συνέχεια το αφήνετε μόνο του να ηρεμήσει και απομακρύνεστε από τον χώρο σε κάποιο άλλο μέρος του σπιτιού. Ακόμα κι αν σας ακολουθήσει και συνεχίσει να σας απευθύνεται σαν μικρομέγαλο, απλά επαναλάβετέ του το συναίσθημα σας. Το πιθανότερο είναι να σας πει ότι ευχαριστιέται που σας πλήγωσε, ότι δεν πρόκειται να σταματήσει να μιλάει έτσι κτλ κτλ. Επαναλάβετε την αρχική σας πρόταση και μην πέφτετε στην παγίδα να επιχειρηματολογήσετε. Όταν τα πράγματα ηρεμήσουν και έρθει η ώρα της «συγγνώμης» έχετε το χρόνο να μιλήσετε με συντομία για όλα ή να θέσετε κάποια τιμωρία.
Έχετε στο μυαλό σας ότι αρκετές φορές το παιδί δεν κατανοεί το συναισθηματικό «βάρος» των λέξεων που παπαγαλίζει. Νιώθει όμως τον αντίκτυπο που έχουν πάνω σας.
Όσο λιγότερο σας κάνει να χάνετε τον έλεγχο τόσο πιθανότερο είναι να αλλάξει τον τρόπο που σας απευθύνεται.
Γι’ αυτό εφοδιαστείτε με υπομονή, ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και εστιάστε στο συναίσθημα σας: « Με προσβάλεις κι αυτό με στενοχωρεί » ή « Όσα λες μου προκαλούν θυμό και λύπη».
Να θυμάστε λοιπόν ότι ο ακατάλληλος λόγος του παιδιού σας μπορεί να διορθωθεί εφόσον:
α) Δεν είναι αποτέλεσμα μίμησης του δικού σας λόγου και
β) Δεν σας εξωθεί σε ακραίες συμπεριφορές ( φωνές, απειλές, κλάμα κτλ ) αλλά σε μια αυστηρή και ψύχραιμη αντιμετώπιση εστιασμένη στο συναίσθημα.
* O Γιώργος Μπουμπούσης είναι Παιδοψυχολόγος – Εκπαιδευτικός, Msc Σχολικής Ψυχολογίας
